7. TIBBİ, AROMATİK VE BAHARAT BİTKİLERİ ÇALIŞTAYI...

Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitemizin ev sahipliğinde tertip edilen 7. Tıbbi, Aromatik ve Baharat Bitkileri Çalıştayına katılarak, katılımcılara hitap ettim.

Prof. Dr. Veysel EROĞLU - 23 Kasım 2023

Öncelikle böyle güzel bir günde sizlerle birlikte olmaktan duyduğum mutluluğu ifade etmek isterim. Bu güzel çalıştayı tertip eden Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesine ve onun değerli Rektörü Prof. Dr. Nurullah Okumuş ve daha önce bu çalıştayları başlatan Prof. Dr. Mustafa Solak’a teşekkür ediyorum. Büyük ehemmiyet verdiğim bu Çalıştayın hayırlara vesile olmasını diliyorum.

Daha önce 6 farklı Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Çalıştayına ev sahipliği yapan Afyonkarahisar, 7. Çalıştaya da ev sahipliği yapmaktadır. Bu sene “Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Ulusal ve Uluslararası Ticari Potansiyeli” ana temasıyla gerçekleştirilen çalıştay neticesinde alınacak kararların faydalı olmasını temenni ediyorum.

Ziya Paşa’nın dediği gibi "Bârika-i Hakikat, Müsâdeme-i Efkârdan Neşet Eder!" Yani “Hakikat ışığı, fikirlerin çarpışmasından ortaya çıkar.” Dolayısıyla bu çalıştay sayesinde fikirlerimizi çarpıştırıp, sektörü daha ileri taşımak için yeni fikirler ortaya çıkaracağımız kanatindeyim.

Bir akademisyen ve uzun yıllar çok sayıda ulusal ve uluslararası kongre, konferans, çalıştay gibi ilmi toplantılara katılan ve tertip eden birisi olarak bu toplantıların çok faydalı olduğunu ifade etmek istiyorum. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler konusunda da ülkemizde çalışmalar yapan çok kıymetli ilim insanlarımız var. Bu sebeple tertip edilen çalıştayın neticelerinin, hem sektör adına, hem de ülkemiz adına çok faydalı olacağından eminim.

Tıbbi ve aromatik bitkilere geçmeden önce ülkemizde gerçekleştirdiğimiz ormancılık faaliyetlerinden kısaca bahsetmek istiyorum. Çünkü tıbbi ve aromatik bitkilerin büyük çoğunluğuna ormanlarımız ev sahipliği yapmaktadır. Ormanlarımızı korumak ve geliştirmek aynı zamanda tıbbi ve aromatik bitkilerimizi de korumak demektir.

Orman Varlığımız 2,5 milyon hektar arttı

Son 21 yılda 7 milyar adet fidan toprakla buluşturuldu. Ülkemiz, ağaçlandırma çalışmalarında Avrupa’da birinci, Dünyada dördüncü sıradadır.

• 2002: 20,8 milyon hektar

• 2023: 23,3 milyon hektar

• Ülke yüz ölçümünün %29,8’i orman.

Ağaç Serveti %44 Arttı

• 2002: 1,2 milyar m3

• 2021: 1,73 milyar m3

• Son 21 yılda 7 milyar adet fidan diktik.

Fidan Üretimini 4,5 Kata Çıkarttık

• 1992-2002 ort. : 75 milyon adet

• Son 2021 yılda ort. : 350 milyon adet

Bal ve Şehir Ormanları

• 758 adet bal ormanı kurduk,

• Bal üretiminde Çin’den sonra ikinci sıraya yükseldik.

• 136 adet şehir ormanı kurduk.

38 Adet Eylem Planı Hazırladık

Ceviz, Badem, Sakız, Zeytin, Türf Mantarı gibi 38 eylem planı hazırladık. Orman köylülerimize yeni gelir kapıları oluşturduk.

5000 Köye 5000 Orman Projesi

Bu proje ile 5.752 gelir getirici köy ormanı tesis ettik. Ceviz, badem, kestane gibi türler dikilmektedir. 3 yıl bakımı orman teşkilatına ait, 49 yıllığına kura ile verilmektedir.

Yaptığımız Ağaçlandırma Çalışmaları Dünya’nın Dikkatini Çekti

Türkiye, ağaçlandırma alanında yaptığı çalışmalarla Dünya’ya adını duyurdu. Ülkemizin yapmış olduğu ormancılık faaliyetleri Birleşmiş Milletlerin de dikkatini çekmiştir. Dünya Ormancılık Zirvesi, ilk defa New York’un dışında gerçekleştirilmiştir. 10. Dünya Ormancılık Zirvesi, 08-19 Nisan 2013 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir.

Erozyonla Kaybedilen Toprak Miktarı Azaldı

Son 21 yılda 1 milyon 176 bin hektar alanda erozyonla mücadele çalışması gerçekleştirilmiştir. Erozyonla mücadelede yaptığımız çalışmalar meyvelerini vermiştir. 1970’li yıllarda erozyon sebebiyle denizlere, göllere sürüklenen toprak miktarı 500 milyon ton iken, yapılan başarılı erozyon kontrol çalışmaları neticesinde bu değer, 154 milyon tona düşürülmüştür.

Ülkemizin çölleşme ve erozyonla mücadelede yaptığı muazzam çalışmalar neticesinde, Birleşmiş Milletler Çölleşeme ile Mücadele 12. Taraflar Konferansı, 2015 yılında Ankara’da başarıyla tertip edilmiştir.

Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Önemi

Tıbbi ve aromatik bitkiler;

• Hastalıkların önlenmesi,

• Hastalıkların iyileştirilmesi,

• Geleneksel ve modern tıpta,

• Parfümeri ve kozmetikte,

• Sanayide

sıkça kullanılmaktadır.

Aslında ülkelerin cari açığının en önemli kalemi petrol ve enerji gibi görülse de ilaç sektörü de büyük bir cari açık oluşmasına sebep olmaktadır. Özellikle yakın zamanda yaşadığımız kovid 19 salgın dönemi ile birlikte bu durumu daha iyi anladık. Peki bu durumda dışarıdan ithal edilen ilaçlar ne kadar sağlıklıdır. Bir ilaç, bir hastalığa deva olurken, o ilacın prospektüsüne baktığımızda sayfalarca yan etkisinden bahsediliyor. İlaçlar elbette gereklidir ama ilaç daha çok hastalıktan sonra kullanılır. Bizim, hastalıkların önlenmesi için bu bitkilere daha fazla ihtiyacımız vardır.

Eskiden dedelerimiz, ninelerimiz bu bitkileri kullanırlardı. Ama birileri çıkıp bu bitkileri “koca karı ilacı” diye tanımlayarak basitleştirmeye çalıştılar. Biliyorsunuz daha önce bizim sağlıklı tereyağımız varken birileri margarini hayatımıza soktu. Ama şimdi toplumumuz bu gerçeği anladı ve tekrar tereyağına dönüş yaptı. Ben inanıyorum ki bu bitkiler de daha çok kullanılmaya başlanacak.

Zengin Bir Biyoçeşitliliğe Sahibiz

Ülkemiz çok zengin bir biyoçeşitliliğe sahiptir. Biyoçeşitliliğimizin büyük bölümü ormanlardadır. Bitki çeşitliliğimiz Kıta Avrupası kadardır.

• Avrupa’da: 12.000 bitki türü var

• Türkiye’de: 11.500 bitki türü var

• 3.650’si endemik

• 1.700’ü tıbbi özellik göstermekte,

• 500’ü ise tıbbi ve aromatik özellik göstermektedir.

• Dünya üzerindeki tıbbi bitkilerin takriben %6’sı ülkemizde bulunmaktadır.

Nuh’un Gemisi Ulusal Biyolojik Veri Tabanını Kurduk

1.746.000 adet endemik türün veri girişi sağlandı. İlk veriyi ben girdim, Eber Sarısını.

Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Dünyadaki Önemi

• Dünya’da ki piyasa değeri 115 milyar $

• Çin, Hindistan, ABD ve Almanya bu alanda ileri.

• Halen Dünyada 2000, Avrupa’da ise 500 tıbbi bitkinin ticareti yapılmaktadır.

• Bizim bu pastadan daha fazla pay almamız gerekmektedir.

• Ülkemizin sahip olduğu bitki türlerinin tıbbi ve aromatik maksatlı kullanıma konu edilme oranı %3’tür.

• Dünyada önde gelen tıbbi ve aromatik bitki üreticisi ülkelerin bitki tür sayıları ile kullanıma konu edilme oranları ortalaması ise %12,5’tir.

Odun Dışı Orman Ürünlerinin Üretimi

• 2002 yılında : 31.000 ton

• 2022 yılında : 1.060.000 ton

• Dünya defne ihtiyacının %90’ı,

Kekik ihtiyacının ise %60’ı ülkemizden karşılanmaktadır.

Bununla birlikte çam fıstığı, tabii mantarlar, adaçayı önemli gelir kaydettiğimiz ürünler arasındadır. Ülkemiz, birçok farklı ekosistemlere sahip ve bitki çeşitliliği açısından Avrupa kıtasından daha zengin olduğu halde pazar payı olarak 18. sıradayız. İşte bu duruma son vermek gayesiyle Bakanlığım döneminde;

• Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin, Envanteri, Üretimi,

• Tıbbi ve Aromatik Bitkilerden Katma Değeri Yüksek Olan Endüstriyel Ürün Üretimi,

• Kurumsal Mevzuatın Geliştirilmesi,

• Eğitim ve Tanıtım Faaliyetleri gibi çok önemli çalışmalar yaptık.

• Ülkemizde tıbbi ve aromatik bitkileri ilk defa Afyonkarahisar’da biz gündeme getirdik.

Afyonkarahisar; Akdeniz, Ege ve Sibirya iklim bölgesinin kesişim noktasında olması sebebiyle çok zengin bir biyoçeşitliliğe sahiptir. İlimizde 350 civarında endemik bitki türü bulunmaktadır. 2012 yılında Afyonkarahisar Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Merkezini kurduk.

Merkezimiz, ülkemizde yayılış gösteren her türlü tıbbi ve aromatik bitkinin tanıtımını yapmak, ekonomiye kazandırılmasına yönelik adımlar atmak, gıda kozmetik ilaç gibi farklı sektörlere hizmet edecek şekilde ilmi çalışmalar yapmaktadır.

Merkezde 2019 yılında bitki kurutma ve işleme tesisi de hizmete alınmıştır. Üniversitemiz ve OGM arasında protokol yapılarak önemli bir adım atıldı. Bu konuda ilmi kongre ve sempozyumlar tertip ettik. Busene bu çalıştayların 7.si tertip edilmektedir.

Ayrıca 2017 yılında Konya’da Necmettin Erbakan Üniversitesi ve OGM birlikte 1. Uluslararası Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Kongresini düzenledi. 2019 yılında KKTC’de 6. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Dünya Kongresi düzenlendi.

Ayrıca Türkiye Büyük Millet Meclisinde 2019 yılında tıbbi ve aromatik bitkiler ile alakalı bir Araştırma Komisyonu kurulmuş ve konuyla alakalı çok kapsamlı bir rapor hazırlanmıştır. Bu konunun TBMM gündemine taşınması ve konuyla alakalı hazırlanan rapor, tıbbi ve aromatik bitkilerin ehemmiyetini bir kez daha ortaya koymuştur.

Yapılan bütün bu ilmi çalışmaların yanında Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitemiz ciddi adımlar atarak, araştırmalar ve tatbikat yapmak için OGM ile anlaşma yapmıştır. Saraydüzü Ağaçlandırma Sahasında bölgeye uyum sağlayacak katma değeri yüksek ağaçsı ve otsu bitkiler dikilmiştir.

Artık ülkemizde, kurumlarımızda ve iş sektöründe Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin ehemmiyetinin anlaşıldığı kanaatindeyim. Bundan sonra daha fazla icraata geçilmesi gerekmektedir. Ankara’da bir Enstitü veya bir Başkanlık kurulmasının isabetli olacağı kanaatindeyim. Araştırma-geliştirme faaliyetlerine daha fazla ehemmiyet vermeliyiz.

İlgili bütün kurum ve kuruluşların destek vereceği, kütüphanesiyle, veri tabanıyla, uzman çalışanlarıyla ilmi çalışmaların yapılacağı ve aynı zamanda ticari manada aracılık edecek bir merkezin kurulması çok önemli diye düşünüyorum. Artık üretimiyle, pazarlamasıyla ve ihracat yönüyle daha geniş düşünmemizin vakti geldi. Afyonkarahisar’da acilen Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Borsası kurulması elzemdir. Ülkemizin bu alandaki muazzam potansiyelini katma değere dönüştürmeliyiz. Mamul ve yarı mamul ürünlerin üretimini, sertifikalandırmasını ve pazarlamasını geliştirmeliyiz. Ben bu alanda katıldığım bütün çalıştay ve konferanslarda iş adamlarımızı bu sektöre, tıbbi ve aromatik bitkilere yatırım yapmaya davet ediyorum. Bu alanda ülkemizin sahip olduğu büyük potansiyeli devreye sokmaya davet ediyorum. Bu sektör hem ülkemizde hem de Dünya’da büyük rağbet gören bir sektördür.

7. Tıbbi, Aromatik ve Baharatlı Bitkiler Çalıştayının çok önemli olduğunu bir defa daha belirtmek istiyorum. Bu önemli çalıştayın hayırlara vesile olmasını diliyorum. Bu konferans, çalıştay ve toplantılar bizi adım adım hedefe ulaştıracaktır. Tertip edilen bu çalıştaylar neticesinde;

• Tıbbi ve aromatik bitkiler üretim ve araştırma modellerinin geliştirilmesi,

• Üniversite, kamu ve özel sektör ortak faaliyet alanlarının oluşturulması ve işbirliği çalışmaları,

• Ülke ekonomisine değeri yüksek yeni ürünlerin kazandırılması konularında daha fazla mesafe kat edileceğine inanıyorum.

Çalıştayı tertip eden Sağlık Bilimleri Üniversitemize ve katkı sağlayanlara teşekkür ediyorum. Çalışmalarıyla katkı sağlayacak bütün katılımcılara şimdiden teşekkür ediyorum. Emeği geçen herkese tebrik ediyorum. Kalın sağlıcakla.

Su Gibi Aziz Olunuz…